“Âm Thanh và Cuồng Nộ”: Khi Ký Ức Vỡ Vụn Phản Chiếu Bi Kịch Gia Tộc Miền Nam Nước Mỹ

Tiếp tục hành trình với những tác phẩm được vinh danh trong “100 tiểu thuyết tiếng Anh hay nhất thế kỷ 20”, sau những thử thách trí tuệ từ James Joyce hay Thomas Pynchon, hôm nay chúng ta sẽ đến với một kiệt tác khác của chủ nghĩa hiện đại Mỹ: “Âm Thanh và Cuồng Nộ” (nguyên tác: The Sound and the Fury) của William Faulkner. Xuất bản năm 1929, đây là một cuốn tiểu thuyết đột phá, nổi tiếng với cấu trúc phức tạp, kỹ thuật dòng ý thức bậc thầy và cái nhìn bi thương, sâu sắc về sự suy tàn của một gia tộc miền Nam quý tộc cũ giữa những biến động của thời đại.

1. William Faulkner – Nhà Văn Đoạt Giải Nobel và Thế Giới Yoknapatawpha Đầy Ám Ảnh

William Faulkner (1897-1962) là một trong những tượng đài vĩ đại nhất của văn học Mỹ, người đã đoạt giải Nobel Văn học năm 1949. Ông nổi tiếng với việc sáng tạo ra một hạt (quận) hư cấu mang tên Yoknapatawpha ở Mississippi, nơi diễn ra hầu hết các câu chuyện của ông, phản ánh lịch sử, văn hóa, những xung đột và bi kịch của miền Nam Hoa Kỳ. Faulkner được biết đến với phong cách viết phức tạp, đa giọng điệu, khám phá chiều sâu tâm lý nhân vật và những chủ đề phổ quát về thời gian, ký ức, tội lỗi và sự cứu chuộc.

“Âm Thanh và Cuồng Nộ” thường được coi là một trong những tác phẩm xuất sắc và tiêu biểu nhất của Faulkner, nơi tài năng nghệ thuật và tư tưởng của ông được thể hiện một cách trọn vẹn và đầy thách thức.

2. “Âm Thanh và Cuồng Nộ”: Những Mảnh Vỡ Ký Ức và Bản Giao Hưởng Của Sự Tan Rã

Cốt truyện của “Âm Thanh và Cuồng Nộ” không được kể theo một trình tự thời gian tuyến tính truyền thống. Thay vào đó, Faulkner chia câu chuyện về sự sụp đổ của gia tộc Compson, một gia đình quý tộc miền Nam đã qua thời hoàng kim, thành bốn phần, mỗi phần được kể từ một góc nhìn và thời điểm khác nhau, tạo nên một bức tranh đa chiều, phân mảnh nhưng đầy ám ảnh:

• Phần 1: Ngày 7 tháng 4 năm 1928 (Người kể: Benjamin “Benjy” Compson): Đây là phần khó tiếp cận nhất, được kể qua dòng ý thức của Benjy, một người đàn ông 33 tuổi bị thiểu năng trí tuệ nặng. Thời gian trong tâm trí Benjy không tồn tại; quá khứ và hiện tại hòa lẫn, ký ức trôi nổi tự do, chủ yếu xoay quanh những cảm nhận về người chị gái Caddy (Candace) – người duy nhất mang lại cho Benjy tình yêu thương và trật tự.
• Phần 2: Ngày 2 tháng 6 năm 1910 (Người kể: Quentin Compson): Kể lại những suy nghĩ, dằn vặt của Quentin, anh cả của Benjy, một sinh viên Harvard nhạy cảm, bị ám ảnh bởi danh dự gia đình, sự trong trắng của Caddy và gánh nặng của quá khứ. Đây là ngày Quentin tự vẫn. Dòng ý thức của Quentin cũng đầy phức tạp, trôi dạt giữa những ký ức đau buồn và những suy tư triết học về thời gian, tội lỗi.
• Phần 3: Ngày 6 tháng 4 năm 1928 (Người kể: Jason Compson IV): Được kể từ góc nhìn của Jason, người em trai thực dụng, cay nghiệt và tàn nhẫn của Quentin và Benjy. Giọng kể của Jason tương đối mạch lạc hơn nhưng chứa đầy sự hằn học, tính toán và sự khinh miệt đối với gia đình mình, đặc biệt là với Caddy và con gái của cô, cũng tên là Quentin.
• Phần 4: Ngày 8 tháng 4 năm 1928 (Lễ Phục Sinh – Người kể chuyện ngôi thứ ba): Phần này tập trung vào Dilsey, người vú da đen trung thành của gia đình Compson, và những thành viên còn lại của gia tộc. Góc nhìn khách quan hơn một chút, phần này mang lại một tia hy vọng le lói về sự chịu đựng, lòng trắc ẩn và trật tự đạo đức giữa sự hỗn loạn và suy vong.

Câu chuyện chủ yếu xoay quanh số phận của Caddy Compson, người chị gái, người mẹ, người tình, người không có tiếng nói trực tiếp trong tác phẩm nhưng lại là trung tâm của mọi nỗi ám ảnh, tình yêu và bi kịch của ba anh em trai.

3. Những Giọng Kể Đầy Ám Ảnh: Tiếng Nói Từ Trái Tim Tan Vỡ Của Gia Đình Compson

Mỗi người kể chuyện trong “Âm Thanh và Cuồng Nộ” mang đến một lăng kính độc đáo, góp phần tạo nên sự phức tạp và chiều sâu cho tác phẩm:

• Benjamin “Benjy” Compson: Thế giới của Benjy được cảm nhận qua những giác quan thuần túy, không bị chi phối bởi logic hay thời gian. Anh là hiện thân của sự ngây thơ bị tổn thương, của nỗi đau không thể diễn tả bằng lời. Caddy là biểu tượng của tình yêu, sự ấm áp và trật tự đã mất trong cuộc đời anh. Tiếng kêu ai oán của Benjy là tiếng kêu của sự mất mát thuần khiết nhất.
• Quentin Compson: Một trí thức trẻ nhạy cảm, lãng mạn nhưng yếu đuối. Quentin bị ám ảnh bởi sự suy tàn của gia tộc, những quan niệm lỗi thời về danh dự miền Nam và đặc biệt là sự “sa ngã” của Caddy. Anh cố gắng đóng băng thời gian, níu giữ một quá khứ lý tưởng hóa nhưng bất lực trước sự trôi chảy nghiệt ngã của nó, dẫn đến quyết định tự hủy hoại.
• Jason Compson IV: Trái ngược hoàn toàn với hai người anh, Jason là hiện thân của sự thực dụng tàn nhẫn, chủ nghĩa vật chất và sự cay nghiệt. Anh ta đổ lỗi cho Caddy và gia đình về những bất hạnh của mình, sống trong sự hằn học và tính toán. Jason đại diện cho sự băng hoại đạo đức và sự sụp đổ các giá trị truyền thống từ bên trong.
• Dilsey Gibson (và người kể chuyện ngôi thứ ba): Người vú da đen, chứng nhân thầm lặng của ba thế hệ gia tộc Compson. Dilsey là biểu tượng của sự kiên nhẫn, lòng trắc ẩn, sức chịu đựng phi thường và một trật tự đạo đức giản dị nhưng vững chắc giữa cảnh hỗn loạn. Phần kể của bà (hoặc tập trung vào bà) mang lại một chút cân bằng và ánh sáng cho bức tranh tăm tối của gia đình Compson.

4. Những Chủ Đề Nặng Trĩu: Thời Gian, Ký Ức, Tội Lỗi Nguyên Thủy và Sự Suy Vong Không thể Cưỡng Lại

“Âm Thanh và Cuồng Nộ” là một tác phẩm đa tầng nghĩa, khai thác những chủ đề phổ quát và mang tính triết lý sâu sắc:

• Sự ám ảnh của Thời Gian và Ký Ức: Thời gian trong tác phẩm không phải là một dòng chảy tuyến tính mà là một thực thể méo mó, co giãn, bị chi phối bởi ký ức và nhận thức chủ quan của mỗi nhân vật. Quá khứ luôn đè nặng lên hiện tại, đặc biệt với Quentin và Benjy. Nỗ lực kiểm soát hay thoát khỏi thời gian đều dẫn đến bi kịch.
• Sự tan rã của Gia đình và các Giá trị Truyền thống Miền Nam: Gia tộc Compson là hình ảnh thu nhỏ của sự suy tàn của tầng lớp quý tộc miền Nam sau Nội chiến. Các giá trị cũ về danh dự, dòng dõi trở nên rỗng tuếch và lỗi thời, dẫn đến sự mất phương hướng, xung đột và sụp đổ từ bên trong.
• Tội lỗi, Danh dự và Sự Mất mát Ngây thơ (đặc biệt qua Caddy): Caddy Compson, dù không trực tiếp lên tiếng, là trung tâm của mọi ám ảnh. Sự “sa ngã” của cô (mất trinh tiết trước hôn nhân) được coi là nguồn gốc của mọi bi kịch, làm sụp đổ quan niệm về danh dự gia đình của Quentin và khiến Benjy mất đi trật tự cảm xúc. Cô là biểu tượng cho sự ngây thơ bị đánh mất và sự hy sinh thầm lặng.
• Sự hỗn loạn của Ý thức và Nỗ lực tìm kiếm (hay sự thất bại trong việc tìm kiếm) Trật tự: Mỗi nhân vật vật lộn với sự hỗn loạn trong tâm trí và thế giới xung quanh theo cách riêng. Benjy tìm trật tự qua những cảm giác quen thuộc gắn với Caddy. Quentin tìm cách áp đặt một trật tự đạo đức cứng nhắc lên thực tại. Jason tìm trật tự qua tiền bạc và sự kiểm soát. Chỉ có Dilsey dường như tìm thấy một trật tự bền vững trong đức tin và sự tận tụy.
• Vấn đề Chủng tộc và Giai cấp ở Miền Nam: Dù không phải chủ đề trung tâm, thân phận của những người da đen phục vụ như Dilsey và gia đình bà cũng phác họa những nét về sự phân biệt chủng tộc và cấu trúc giai cấp của xã hội miền Nam. Sự kiên định và phẩm giá của Dilsey tương phản mạnh mẽ với sự suy đồi của nhà Compson. Thất bại trong Giao tiếp: Các nhân vật thường không thể hiểu hoặc truyền đạt được những suy nghĩ, cảm xúc sâu sắc nhất của mình cho người khác, dẫn đến sự cô lập và hiểu lầm bi kịch.

5. Nghệ Thuật Tự Sự Đột Phá và Phong Cách Độc Đáo Của William Faulkner

“Âm Thanh và Cuồng Nộ” là một minh chứng cho tài năng cách tân nghệ thuật của Faulkner:

• Kỹ thuật dòng ý thức và đa điểm nhìn bậc thầy: Faulkner sử dụng điêu luyện kỹ thuật dòng ý thức để khám phá những tầng sâu nhất trong tâm trí nhân vật, đặc biệt qua Benjy và Quentin. Việc chuyển đổi giữa các điểm nhìn khác nhau tạo nên một cái nhìn đa chiều, phức tạp về cùng một sự kiện, một gia đình.
• Cấu trúc phi tuyến tính và sự phân mảnh thời gian tài tình: Faulkner phá vỡ trật tự thời gian truyền thống, đan xen quá khứ và hiện tại, buộc người đọc phải tự mình xâu chuỗi các sự kiện và ý nghĩa, giống như việc lắp ráp một bức tranh từ những mảnh vỡ.
• Ngôn ngữ giàu tính biểu tượng, chất thơ và đậm đặc phương ngữ: Ngôn ngữ của Faulkner vừa mang tính học thuật, vừa thấm đẫm chất thơ và cả những nét đặc trưng của phương ngữ miền Nam. Ông sử dụng nhiều hình ảnh biểu tượng (cái bóng của Quentin, đồng cỏ của Benjy, mùi cây kim ngân…) để làm giàu thêm các lớp nghĩa.
• Xây dựng không khí ngột ngạt, bi kịch của một miền Nam đang suy tàn: Faulkner tài tình trong việc tạo dựng một không khí đặc quánh của sự u uất, bế tắc và suy vong bao trùm lên gia tộc Compson và cả một xã hội.
• Lời kể của “thằng ngốc” (Tale told by an idiot): Nhan đề tác phẩm lấy từ một câu trong vở “Macbeth” của Shakespeare (“…a tale / Told by an idiot, full of sound and fury, / Signifying nothing”). Điều này gợi ý về sự hỗn loạn, phi lý và có thể là sự vô nghĩa của những bi kịch diễn ra, đặc biệt qua lời kể của Benjy.

6. “Âm Thanh và Cuồng Nộ”: Đọc Để Thấu Hiểu Sự Phức Tạp Khôn Cùng Của Kiếp Người và Nghệ Thuật

Giống như “Ulysses”, “Âm Thanh và Cuồng Nộ” là một tác phẩm đòi hỏi sự đầu tư và kiên nhẫn từ người đọc. Sự phức tạp trong cấu trúc và ngôn ngữ có thể là một rào cản ban đầu. Tuy nhiên, phần thưởng cho những ai vượt qua được thử thách này là vô cùng to lớn:

• Một trải nghiệm đọc sâu sắc, không thể nào quên: Tác phẩm thách thức và mở rộng cách chúng ta hiểu về tiểu thuyết.
• Sự thấu cảm với những bi kịch nội tâm: Faulkner đưa chúng ta vào tận cùng nỗi đau, sự ám ảnh và những giằng xé của các nhân vật.
• Hiểu biết về một giai đoạn lịch sử và văn hóa đặc thù của miền Nam nước Mỹ.
• Chiêm ngưỡng tài năng nghệ thuật của một bậc thầy văn chương.

Kết luận

“Âm Thanh và Cuồng Nộ” của William Faulkner mãi mãi là một trong những tác phẩm vĩ đại và phức tạp nhất của văn học hiện đại. Đó là một bản giao hưởng buồn về sự sụp đổ của một gia tộc, một lời ai oán về thời gian đã mất và không thể lấy lại, và một sự khám phá đầy ám ảnh về những góc tối và sự mong manh của tâm hồn con người. Dù “đầy âm thanh và cuồng nộ”, tác phẩm không hẳn là “chẳng có nghĩa gì cả”; trái lại, nó chứa đựng những sự thật sâu sắc về tình yêu, mất mát, tội lỗi và khát vọng tìm kiếm ý nghĩa trong một thế giới đầy hỗn loạn.